Bilgisayar donanımı, performans ve işlevsellik açısından sürekli olarak gelişiyor. Bu gelişim sürecinde, bilgisayarların iç yapısında önemli rol oynayan bileşenlerden biri de genişleme kartlarıdır. Genişleme kartlarının anakartla iletişim kurmasını sağlayan teknolojiler arasında PCI (Peripheral Component Interconnect) ve PCIe (Peripheral Component Interconnect Express) bulunmaktadır.
PCI Nedir?
PCI (Peripheral Component Interconnect), 1990’ların başında Intel tarafından geliştirilen bir genişleme kartı arabirimidir. PCI, anakart üzerindeki genişleme yuvaları aracılığıyla çeşitli donanım bileşenlerinin (ağ kartları, ses kartları, grafik kartları vb.) bağlanmasını sağlar. PCI, 32-bit ve 64-bit veri yollarını destekler ve maksimum 133 MB/s veri transfer hızına sahiptir.
PCI’nın Özellikleri:
- Paralel veri yolu mimarisi kullanır.
- Tak-çalıştır (plug-and-play) desteği sunar.
- Çeşitli donanım bileşenleri için evrensel bir arabirimdir.
- 3.3V ve 5V sinyal seviyelerini destekler.
PCIe Nedir?
PCIe (Peripheral Component Interconnect Express), PCI teknolojisinin gelişmiş bir versiyonudur ve 2003 yılında piyasaya sürülmüştür. PCIe, PCI’ya kıyasla daha yüksek veri transfer hızları ve daha esnek bir yapı sunar. PCIe, seri veri yolu mimarisi kullanır ve her biri iki yönlü veri iletimi sağlayan bağımsız hatlar (lane) üzerinden çalışır. Bu hatlar, x1, x4, x8, x16 gibi konfigürasyonlarda kullanılabilir.
PCIe’nin Özellikleri:
- Seri veri yolu mimarisi kullanır.
- Yüksek veri transfer hızları sunar (PCIe 4.0 ile 16 GT/s hıza ulaşabilir).
- Tak-çalıştır ve sıcak değiştirme (hot-swap) desteği sunar.
- Gerçek zamanlı veri transferi ve düşük gecikme süresi sağlar.
- Enerji verimliliği açısından iyileştirilmiştir.
PCI ve PCIe Arasındaki Farklar
Veri Yolu Mimarisi:
- PCI: Paralel veri yolu mimarisi kullanır. Tüm cihazlar aynı veri yolunu paylaşır, bu da bant genişliğinin paylaşılmasına neden olur.
- PCIe: Seri veri yolu mimarisi kullanır. Her cihaz bağımsız hatlar üzerinden veri iletir, bu da daha yüksek hız ve verimlilik sağlar.
Veri Transfer Hızı:
- PCI: Maksimum 133 MB/s veri transfer hızına sahiptir.
- PCIe: Her nesilde artan veri transfer hızlarına sahiptir. Örneğin, PCIe 3.0 x16 yuvası 16 GB/s hıza ulaşabilir.
Fiziksel Yapı:
- PCI: Daha geniş ve uzun genişleme yuvalarına sahiptir.
- PCIe: Daha küçük ve esnek yuvalar kullanır. x1, x4, x8 ve x16 gibi farklı konfigürasyonlar mevcuttur.
Geriye Dönük Uyumluluk:
- PCI: Yeni anakartlarda nadiren bulunur, eski donanımlarla uyumludur.
- PCIe: PCIe yuvaları, eski PCIe nesilleriyle geriye dönük uyumludur.
PCIe Nesilleri ve Hızları
PCIe, zaman içinde gelişerek daha yüksek hızlar ve daha iyi performans sunan yeni nesillere sahiptir:
- PCIe 1.0: 2.5 GT/s hızında veri transferi sağlar.
- PCIe 2.0: 5 GT/s hızına sahiptir, PCIe 1.0’ın iki katı hız sunar.
- PCIe 3.0: 8 GT/s hızında veri transferi sağlar, veri kodlamasıyla verimlilik artırılmıştır.
- PCIe 4.0: 16 GT/s hızında veri transferi sunar, PCIe 3.0’ın iki katı hız sunar.
- PCIe 5.0: 32 GT/s hızına ulaşır, yeni nesil yüksek performanslı cihazlar için idealdir.
PCIe’nin Kullanım Alanları
PCIe, modern bilgisayarların vazgeçilmez bir parçasıdır ve çeşitli kullanım alanlarına sahiptir:
- Grafik Kartları: Yüksek performanslı grafik kartları, PCIe x16 yuvalarında kullanılır.
- Depolama Cihazları: NVMe SSD’ler, PCIe tabanlı veri yollarını kullanarak yüksek hızlarda veri transferi sağlar.
- Ağ Kartları: Yüksek bant genişliği gerektiren ağ kartları, PCIe yuvalarında kullanılır.
- Ses Kartları ve Diğer Aygıtlar: PCIe, çeşitli donanım bileşenlerinin bağlanması için esnek ve hızlı bir çözüm sunar.